Karton mu Plastik mi?
15 Aralık 2021
Dünya’da en çok kullanılan materyaller karton ve plastiklerdir. Bu iki materyal özellikle de ambalaj sektöründe büyük bir yer kaplar. Aynı zamanda geri dönüşümleri de yapılan bu materyaller neredeyse her sektörde sıklıkla kullanılır. Tek kullanımlık ambalaj ya da tüketim aracı ürünlerinde de kağıt ya da plastik materyallerine sıklıkla rastlarız.
Doğa bize verilmiş en büyük armağandır. Ancak insanlar olarak her yıl yarattığımız çöpler ile doğaya zarar veriyoruz. Atıklarımızın bir kısmı kolaylıkla çözünerek doğada kaybolurken kalan kısmı atık olarak kalıyor ve binlerce yıl kaybolmuyor. Ayrıca üretim için harcadığımız enerji de doğaya zarar veriyor.
Her yıl okyanusa ve denizlere 8 milyon ton plastik atık ulaşmaktadır. Binlerce yıl doğada çözünemeyen bu atıklar denizdeki yaşamı ve su kaynaklarımızı da tehdit etmektedir. Plastik üretimi de her geçen yıl giderek artmaktadır. Bugüne kadar üretilen plastiklerin yarısı son 15 yılda üretilmiştir. Plastik geri dönüşümü ise atık yükünü karşılayacak miktarların altındadır.
Kağıt ise doğada plastikten daha hızlı kaybolan bir materyaldir. Ancak kağıt üretimi için yapılan ağaç kesimleri doğaya zarar vermektedir. Kağıt üretimi için yalnızca Avrupa ülkelerinde her yıl 68 milyon adet ağaç kesilmektedir. Bu üretim süreçlerinde her yıl yaklaşık 18 milyon dönümlük orman kaybedildiği tahmin edilmektedir.
Günümüzde bu iki tür materyal de her sektörde sıklıkla kullanılmaktadır. İkisinin de doğaya zararı farklı şekillerde olmaktadır. Her ikisi de geri dönüştürülebilen materyallerden olsa da geri dönüşüm oranları verilen zararları karşılamamaktadır. Kullanılan en sağlıklı materyallerden biri camdır. Cam materyaller defalarca kullanılabildiği için daha az zararlıdır. Ancak pahalı üretimi ve kırılgan yapısı ile kullanım alanı oldukça azdır. Peki doğaya daha az zarar vermek için kağıt mı tercih etmeliyiz plastik mi? İşte bu sorunun cevabı:
Cam Yoksa Hangisini Tercih Etmeliyiz?
Diyelim ki dışarıda ailenizle güzel bir piknik yapıyorsunuz. Ancak yanınızda evde kullandığınız sağlıklı ve temiz cam bardaklar bulunmuyor. Tek kullanımlık bardaklardan almaya karar verdiniz. Bu durumda plastik olanları mı yoksa kağıt olanları mı tercih edersiniz? Tabii ki bu ayrım bu örnekteki kadar basit ve küçük bir fark değil. Fabrikalar, toplu üretim yerleri, ambalaj şirketleri, paketleme servisleri ve daha birçok sektördeki insanlar da bu ikilem arasında sıklıkla kalıyor.
Yapılan araştırmalarda insanların genel olarak kağıt ürünleri daha sağlıklı bulduğu ve kağıt ürünlerinin doğaya daha az zarar verdiğini düşündükleri fark edilmiştir. Doğada plastiğe göre daha kolay çözünen kağıt materyaller daha az atık çıkarmaktadır. Ayrıca geri dönüşümü de plastiğe göre daha kolaydır. Bu nedenle çoğu insan kağıt ürünlerin doğaya daha az zararlı olduğunu düşünmektedir.
Ancak kağıt ürünler daha kolay çözülse bile üretimlerinde kesilen ağaç miktarları nedeni ile doğaya zarar vermektedir. Ayrıca kağıt ürünler birden fazla defa kullanmak için pek uygun değildir ve sürekli yenilenmesi gerekir. Bu üretim süreci düşünüldüğünde kağıt ve karton ürünler plastik ürünlere göre daha fazla sera gazı içeriyor. Yani sanılanın aksine kağıt ürünler çevreye daha fazla zarar veriyor.
İngiltere’nin en büyük kargo şirketi Riverford, kağıt yerine plastik kutu kullanmanın şirketin ambalaja bağlı karbon ayak izini yüzde 70 oranında azaltacağını keşfetmiştir. Kağıt kutu ve ambalajlar daha kolay çözünebilir olsa da 10 defadan fazla kullanılamadıkları için sürekli bir üretim süreci gerektirmektedir. Tüm bu süreçlerde kesilen ağaç miktarının zararı da oldukça büyüktür. Yani kağıtların çok kullanıma uygun olmayan yapısı ve üretim süreçleri önemli ölçüde karbon ayak izi bırakmaktadır.
Plastik söz konusu olduğunda ise zararlı ve gereksiz çöp algısı karşımıza çıkmaktadır. Plastik yer kürenin önemli atık sorunlarından biridir. Ancak üretimi ve sık kullanılması kağıdın bıraktığı karbon ayak izinden daha küçük bir karbon ayak izi bırakmasını sağlar. Plastik söz konusu olduğunda doğaya zarar vermemek için geri dönüşümün üzerinde daha çok durulmalıdır. Plastik atıklar çevre için önemli bir sorundur.
Plastiğin ve kağıdın çevreye verdikleri zararlar bu şekildedir. Çevre için hangisinin daha iyi olduğu bir tartışma konusudur. Ancak yakın temasta insan sağlığına zararları söz konusu olduğunda tamamen başka bir tablo ortaya çıkar. Doğaya verdikleri zararlar göz önüne alındığı gibi insan sağlığına zararları da göz önüne alınmalıdır.
Karton ve Plastik Ürünler Sağlığa Zararlı mı? Hangisi Daha Zararlı?
Karton ve plastik ürünler birey ile yakın temas halinde bazı sorunlara yol açabilir. Ancak bu plastik ürünler için daha geçerlidir. Plastik içerisindeki kimyasallar bazen sıcak temas ya da soğuk sebebi ile tepkimeye girerek insan vücudunda olumsuz durumlara yol açabilir.
Örneğin tek kullanımlık plastik ya da kağıt bardaklar üzerinden gidecek olursak bu ürünlerin insan ağzı ile oldukça yakın temas halinde olduğunu görürüz. Bu nedenle bu ürünlerden sağlıklı olanını tercih etmek daha uygun olacaktır. Plastik bardaklar içerisindeki benzen maddesi sebebi ile kanserojen özellik taşır. Bu da sağlık için oldukça tehlikelidir.
Eğer söz konusu olan ürün bardaksa içeceğin türü de bu konuda önem taşır. Tek kullanımlık plastik bardaklar sıcak içeceklerle bir araya geldiğinde içerilerindeki kimyasallar bazı tepkimelere girebilir. Bu da bu kimyasalların açığa çıkmasına ve insan vücuduna girmesine neden olur. Yani eğer sıcak içecek içilecekse plastik bardak kesinlikle tercih edilmemelidir.
Yalnızca sıcak içecekler değil asitli içecekler de plastik bardaklarda içilmemelidir. Bu içeceklerin içerisindeki asit plastik ile tepkimeye girerek kimyasalların açığa çıkmasına neden olabilir. Bu nedenle kağıt ürünler daha sağlıklıdır.
Plastiğin sağlığa zararları farklı boyutlara ulaşabilir. Öncelikle içerisindeki benzen, kanserojen bir maddedir. Aynı zamanda bu madde erkeklerde testesteron hormonunu etkileyerek kısırlığa da sebep olabilir. Yapılan araştırmalarda plastik ürünlerin fazla kullanılması sonucu karaciğer enzimlerinin de yüksek seviyelere ulaştığı görülmüştür. Bunun sonucu olarak da karın çevresinde yağlanma görülmüştür. Plastik bardaklarda yalnızca sıcak içecekler içmek zararlı değildir. Ayrıca bu bardaklarda bir şeyler dondurmanın da zararları vardır.
Doğaya olan zararları bir kenara bırakıldığında insan sağlığına olan zararları nedeni ile plastik ürünler çok fazla tercih edilmemelidir. Özellikle de insan vücudu ile yakın temas halinde olacak plastikler çok daha zararlı etkiler bırakabilir.
Karton ve Plastik Ürünlerin Hammaddeleri Nelerdir?
Karton ve plastik ürünlerin hammaddeleri ve üretim aşamaları birbirinden oldukça farklıdır. Kağıdın hammaddesi selülozdur. Selüloz oldukça değerli bir hammaddedir. Özel olarak yetiştirilen bitki ve ağaçlardan elde edilir. Karton hammaddesi farklı oranlarda farklı işlemlerle kullanılarak farklı kağıtlar elde edilir.
Kağıt geri dönüşümü ile de kağıt elde etmek mümkündür. Geri dönüşüm ile elde edilen kağıtlar daha az kalitelidir. Ancak yine de çeşitli alanlarda kullanılabilir. Kağıt elde etmek için her yıl 18 milyon dönümlük orman yok edilmektedir.
Plastiğin hammaddesi ise kısaca ifade etmek gerekirse petroldür. Petrolün rafine ve damlatma işlemlerinden sonra plastik için gerekli olan kısmı üretilir. Plastik ayrıca gaz ve kömürden de yapılabilir. Yani plastik doğal hammaddelerden üretilir. Doğa için geri dönüştürülen plastikler daha iyidir. Plastikler geri dönüşüm yolu ile de üretilebilir.
Bunların Yol Açabileceği Tehlikeler Nelerdir?
Kağıt ve plastik ürünler kimi zaman sağlık için risk taşıyabilir. Öncelikle karton ürünlerin plastik ürünlerden daha sağlıklı olduğu düşünülmektedir. Bu toplumun büyük bir çoğunluğu tarafından bu şekilde düşünülmektedir. Ancak kimi zaman kağıt ve karton ürünlerin de bazı zararları bulunabilir.
Öncelikle kağıt ambalajlar her zaman ağaçlardan yapılmaz. Saman, keten ve pamuk lifleri de karton yapımında kullanılabilir. Bunlar içerisinde en sağlıklısı ağaç selülozundan üretilen karton ürünlerdir. Ağaçtan elde edilen selüloz çok az kimyasalla karıştırılarak kullanılır. Diğer hammaddeler ve selüloz türlerinin işlenmesinde ise daha fazla kimyasala rastlanmaktadır. Bu kimyasallardan bazılarının kanserojen etki gösterdiği bilinmektedir. Özellikle de karton bardak gibi insan ağzı ile yakın temas halinde bulunan ürünler için daha dikkatli olmak gerekir. Bu tarz ürünlerin kaliteli markalardan satın alınması en doğrusu olacaktır.
Plastik ürünlerin ise daha zararlı olduğu toplumda birçok kişi tarafından ortak görüş olarak bildirilen bir olgudur. Plastikler organik hammaddeli ürünler olsa da içlerinde birçok kimyasal ve petrol türevi ürünler bulunur. Plastik içerisinde bulunan bisfenol A ve flalein adı verilen kimyasal maddeler gıda ile temas halinde insan vücuduna girerek kanserojen etkilere sebep olabilir. Ayrıca bunun yanında bu maddeler karaciğer ve tiroid enzimlerini de etkiler.
Plastik içerisindeki zararlı maddelerin kadınlarda yumurtalıkları erkeklerde ise testisleri etkileyerek kısırlığa yol açtığı görülmüştür. Plastik ürünleri çok kullanan kişilerde karında yağlanma ve karaciğer enzimlerinde artış görülmüştür. Bu maddeler doğacak çocuklarda genetik rahatsızlıklara ve davranış bozukluklarına da sebep olabilir.
Plastik ürünlerin de kağıt ürünlerinin de kendilerine göre bazı zararları bulunmaktadır. Ancak genel görüş olarak kağıt ürünlerin plastik ürünlerden daha sağlıklı olduğu kanısına varılabilir. Bu nedenle eğer cam yoksa kağıt tercih etmek daha doğru olacaktır.